MAX FRISCH ve bir anlatısı MONTAUK

 Bir hikaye bir roman okurken, genellikle, kendimizi olayın akışına kaptırırız. Okur olmak biraz da okuduğumuz metnin yazılı dünyasının zihnimizde canlanması, bizim onları canlandırmamızdır. Bu akış içindeyken, tek tek kelimelere dikkat etmeyiz, hatta  içinde oldukları cümleye bile; okur geçeriz.

Bu defa öyle olmadı, Montauk'u neredeyse kelime kelime, her birinin ifade ettikleri değere dikkat ederek okudum. O kelimelerin arkasında ne olduğuna, nasıl bu anlamda ortaya çıktığını, neyin sonucunda böyle yazıldığını anlamaya çalışarak...

Bir yaşam öyküsünü anlamak mümkün olsa keşke!

Anlatı kısa sayılır, 131 sayfa. Hemencecik okunup bitirilir, kitapsever için nedir ki? Oysa, hemen bitmiyor, dönüp tekrar okunuyor, altı çiziliyor, bir daha okunuyor.

Yazar, bir iş seyahati için bulunduğu New York'ta orada bir röportaj sırasında tanıştığı kendisinden oldukça genç bir kadınla birlikte geçirdiği bir hafta sonunu anlatıyor.  

"...-Bu günü betimlemek istiyorum, yalnızca bu günü, hafta sonumuzu, nasıl bu noktaya geldiğimizi, nasıl devam edeceğini. Herhangi bir şey uydurmadan anlatabilmek istiyorum. Naif bir anlatıcı konumundan.

Neden özellikle bu hafta sonu?" (Sf. 55)

O hafta sonundan üç gün sonra Frisch, 63 yaşında olacaktır, belki bir hayat muhasebesi yazdıkları.

"My Life As A Man (Erkek Olarak Hayatım)

...Sanat zoruyla yazarken bir erkek olarak hayatıma dair neler öğrendiğimi bilmek istiyorum". (Sf. 20)

Bir yandan o sırada yaşananı sade ve günlük tutar gibi anlatırken, o anın çağrıştırdıklarıyla geçmişteki yaşantılar su yüzüne çıkıyor. 

Geçmişi kimseyi incitmeden anlatmak için çok özel bir çaba harcıyor, yazar.

"...o anda orada bulunanı görmek: Montauk Beach (Montauk Sahili)" (Sf. 74)

"...Bunları neden anlatıyorum? Bunları kime anlatıyorum?" (Sf. 124)

"...Bu, içtenlikli bir kitaptır, ey okur." (Sf. 126)

Aslında, bütün bunları kendisi için yazmıştır, bu nedenle de önce kendisine karşı dürüst olması gerektiğini biliyor.

"Pro Memoria (Bellek Yardımcısı)

Giyotine götürülen bir Fransız soylusu bir şey yazmak için kağıt ve kalem ister, istedikleri verilir. Eğer notu birine yazacaksa sonradan nasıl olsa imha edilebilir, diye düşünürler. Ama notu kimseye değil, kendine yazmıştır soylu: pro memoria. " (Sf. 18)

Bir Max Frisch metnini ilk okuyuşum. Anlatı beni etkiledi, yazara saygı duydum. Bir kaç romanı ve günlükleri yayınlanmış, onlardan daha çok sayıda tiyatro oyunu yazmış.

Keşke, oyunlarını izleyebilsem -pek çok harika oyun yazmış- üstelik daha geçen sene ODTÜ Oyuncuları "Biedermann ve Kundakçılar"ı sahneye koymuşlar, kaçırdım, ne yazık.

Sosyalist görüşe sahip bir küçük burjuva olarak tanımlıyor kendisini.

Başlangıçta yazar olmak isterken, zorunluluk nedeniyle baba mesleği olan mimarlık okumuş ve bir süre mimarlık yapmış. Sonra kendini tamamen yazıya vermiş. 

İsviçreli, ama Avrupa'nın sanat merkezi bazı şehirlerinde uzun süreler yaşamış. Kitabın başındaki bir notta, birlikte olduğu kadınlara göre değişirdi bu şehirler, diyor. 

Bir not daha; önceden duymuş olduğum bir söz, Avrupa'ya çalışmak için gelen göçmen işleri tanımlayan "Biz işgücü çağırmıştık, insanlar geldiler" yazarımıza aitmiş, meğer.

Sizi tanıdığıma memnun oldum Bay Frisch.

İki sene önce bugün.

Keyifli bir kır gezmesindeydik.

Puslu bir gündü, oldukça serin ve esintili. 

Adını defalarca öğrenip unuttuğum bitkiler rüzgarda salınıyordu.